عکس رنگی رحم یکی از روش‌های تشخیصی پرکاربرد در پزشکی است که برای بررسی مشکلات رحمی و ناباروری به کار می‌رود. این روش، با تزریق ماده حاجب به داخل رحم و لوله‌های فالوپ انجام میشود تا تصاویر دقیقی از ساختار داخلی این اندام‌ها به دست آید. اما سؤالی که ممکن است برای بسیاری پیش بیاید این است: آیا انجام عکس رنگی رحم دردناک است یا عوارضی به دنبال دارد؟ در این مقاله قصد داریم به بررسی جزئیات این روش، مراحل انجام آن و پاسخ به این پرسش بپردازیم.
عکس رنگی رحم ؛ اولین گام جهت بررسی سلامت رحم
عکس رنگی رحم چیست؟
عکس رنگی رحم که به نام علمی هیستروسالپنگوگرافی (HSG) شناخته میشود، یک روش تصویربرداری است که برای بررسی وضعیت رحم و لوله‌های فالوپ استفاده میشود. در این روش، یک ماده حاجب (رنگی) از طریق دهانه رحم به داخل رحم تزریق میشود و سپس با استفاده از اشعه ایکس، تصاویری از داخل رحم و لوله‌ها تهیه می‌گردد. این تصاویر به پزشک کمک می‌کند تا مشکلاتی مانند انسداد لوله‌های فالوپ، ناهنجاری‌های رحمی (مثل فیبروم یا پولیپ) یا سایر اختلالات مرتبط با ناباروری را شناسایی کند. این روش معمولاً در مواردی که فرد با مشکلاتی مثل ناباروری، سقط مکرر یا دردهای غیرعادی لگنی مواجه است، تجویز میشود.
مزایای عکس رنگی رحم
عکس رنگی رحم دارای مزایای متعددی است که آن را به یک ابزار تشخیصی ارزشمند در حوزه سلامت زنان تبدیل کرده است. یکی از مهم‌ترین مزایای آن، توانایی تشخیص دقیق مشکلات ساختاری رحم و لوله‌های فالوپ، مانند انسداد یا ناهنجاری‌های مادرزادی، است که می‌تواند علت ناباروری یا سقط مکرر را مشخص کند.
این روش نسبت به برخی روش‌های تشخیصی دیگر مانند لاپاراسکوپی، کم‌تهاجمی‌تر و ساده‌تر است و نیازی به بیهوشی یا جراحی ندارد. همچنین، انجام آن سریع است و معمولاً در کمتر از ۳۰ دقیقه به پایان می‌رسد. از دیگر مزایا می‌توان به هزینه کمتر در مقایسه با روش‌های پیچیده‌تر و امکان انجام آن در مطب یا کلینیک بدون نیاز به بستری اشاره کرد. در برخی موارد نیز، تزریق ماده حاجب می‌تواند به رفع انسدادهای جزئی لوله‌ها کمک کند و شانس باروری را افزایش دهد.
عکس رنگی رحم چگونه انجام می شود؟
مراحل انجام عکس رنگی رحم (HSG) به شرح زیر است:
آمادگی قبل از انجام آزمایش
- معمولاً پزشک توصیه می‌کند که این آزمایش بعد از اتمام خونریزی قاعدگی و قبل از تخمک‌گذاری (معمولاً بین روزهای ۶ تا ۱۲ سیکل قاعدگی) انجام شود.
- ممکن است مصرف آنتی‌بیوتیک یا مسکن قبل از انجام آزمایش تجویز شود تا از عفونت جلوگیری شده و درد کاهش یابد.
حضور در مرکز تصویربرداری
- بیمار روی تخت رادیولوژی دراز می‌کشد و پاهایش را در وضعیت معاینه زنان قرار می‌دهد (مشابه تست پاپ‌اسمیر).
- پزشک یا رادیولوژیست یک اسپکولوم را داخل واژن قرار می‌دهد تا دهانه رحم را مشاهده کند.
تزریق ماده حاجب
- یک کاتتر (لوله نازک) از طریق دهانه رحم وارد رحم میشود.
- از طریق این لوله، ماده حاجب مخصوص (معمولاً یددار) به داخل رحم تزریق میشود.
- این ماده باعث میشود که رحم و لوله‌های فالوپ در تصاویر رادیوگرافی واضح‌تر دیده شوند.
گرفتن تصاویر رادیولوژی
- پزشک در حین تزریق ماده حاجب، چندین تصویر با اشعه ایکس از رحم و لوله‌های فالوپ می‌گیرد.
- اگر لوله‌های فالوپ باز باشند، ماده حاجب از طریق آن‌ها عبور کرده و وارد حفره شکمی میشود، که در تصاویر مشخص خواهد شد.
- اگر انسدادی در لوله‌ها وجود داشته باشد، ماده حاجب در همان نقطه متوقف شده و نشان‌دهنده مشکل است.
پایان آزمایش
- پس از گرفتن تصاویر کافی، کاتتر برداشته شده و بیمار می‌تواند استراحت کند.
- کل فرایند ۱۰ تا ۱۵ دقیقه طول می‌کشد.
کاربردهای عکس رنگی رحم
این روش به پزشکان کمک می‌کند تا مشکلات ساختاری یا انسداد در مسیرهای تولیدمثلی زنان را شناسایی کنند. کاربردهای عکس رنگی رحم به شرح زیر است:
- بررسی علت ناباروری (بررسی باز بودن لوله‌های فالوپ و وضعیت رحم)
- تشخیص انسداد لوله‌های فالوپ (بررسی وجود گرفتگی یا چسبندگی در لوله‌ها)
- بررسی ناهنجاری‌های رحمی (مثل رحم دوشاخ، سپتوم رحمی، چسبندگی داخل رحمی)
- ارزیابی وضعیت رحم پس از جراحی‌های قبلی (مانند برداشتن فیبروم یا جراحی‌های اصلاحی)
- بررسی علت سقط‌های مکرر (بررسی مشکلات آناتومیکی رحم)
- بررسی اثر درمان ناباروری (مثلاً بعد از عمل باز کردن لوله‌های رحمی)
عکس رنگی رحم برای چه کسانی تجویز میشود؟
عکس رنگی رحم معمولاً برای زنانی که دچار مشکلات ناباروری، قاعدگی نامنظم، دردهای لگنی یا سقط‌های مکرر هستند، تجویز میشود. این آزمایش به پزشکان کمک می‌کند تا انسداد لوله‌های فالوپ، ناهنجاری‌های مادرزادی رحم، چسبندگی‌های داخلی، فیبروم‌ها و پولیپ‌ها را تشخیص دهند.
همچنین زنانی که تحت عمل‌های جراحی مرتبط با رحم و لوله‌های فالوپ قرار گرفته‌اند، ممکن است برای بررسی وضعیت خود نیاز به این آزمایش داشته باشند. علاوه بر این، در برخی موارد، پس از بستن لوله‌های رحمی نیز از HSG برای اطمینان از اثربخشی این روش استفاده میشود.
آیا عکس رنگی رحم درد دارد؟
میزان درد در حین انجام عکس رنگی رحم در افراد مختلف متفاوت است. برخی از زنان فقط احساس فشار یا ناراحتی خفیف دارند، در حالی که برخی دیگر ممکن است دچار گرفتگی و درد متوسط تا شدید شوند. اگر لوله‌های فالوپ باز باشند، معمولاً درد کمتری احساس میشود، اما اگر انسداد وجود داشته باشد، ممکن است فرد درد بیشتری را تجربه کند. برای کاهش درد، معمولاً پزشکان توصیه می‌کنند که ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از انجام آزمایش، یک مسکن مانند ایبوپروفن مصرف شود. همچنین، تنفس عمیق و آرامش بدن می‌تواند در کاهش احساس درد موثر باشد.
بعد از عکس رنگی رحم چه مراقبت هایی لازم است؟
پس از انجام عکس رنگی رحم، ممکن است عوارض خفیفی مانند گرفتگی شکمی، لکه‌بینی، ترشحات واژینال و احساس خستگی تجربه شود. برای کاهش ناراحتی و جلوگیری از عفونت، رعایت مراقبت‌های زیر توصیه میشود:
✅ اگرچه بیشتر زنان می‌توانند بلافاصله پس از آزمایش به فعالیت‌های روزانه خود بازگردند، اما استراحت چند ساعت پس از انجام تست می‌تواند به بهبود سریع‌تر کمک کند.
✅ اگر دچار درد و گرفتگی شدید، می‌توانید ایبوپروفن یا استامینوفن مصرف کنید.
✅ حداقل ۴۸ ساعت پس از آزمایش از رابطه جنسی خودداری کنید تا از عفونت جلوگیری شود.
✅ تا ۲۴ ساعت پس از آزمایش از تامپون، دوش واژینال یا شنا در استخر خودداری کنید.
✅ مصرف آب به دفع سریع‌تر ماده حاجب از بدن کمک می‌کند.
✅ اگر دچار تب، ترشحات بدبو، درد شدید یا خونریزی غیرطبیعی شدید، باید سریعاً با پزشک مشورت کنید.
سخن آخر
عکس رنگی رحم یک روش تشخیصی مهم برای بررسی سلامت رحم و لوله‌های فالوپ است که به پزشکان کمک می‌کند مشکلاتی مانند انسداد لوله‌های رحمی، ناهنجاری‌های ساختاری و سایر عوامل مؤثر بر ناباروری را شناسایی کنند. اگرچه این آزمایش ممکن است با کمی درد یا ناراحتی همراه باشد، اما معمولاً عوارض جدی ندارد و حتی در برخی موارد می‌تواند با باز کردن انسدادهای جزئی، شانس بارداری را افزایش دهد. رعایت مراقبت‌های پس از انجام آزمایش و آگاهی از علائم هشداردهنده، به کاهش خطرات احتمالی کمک می‌کند.